Witam
Pozwalam tu sobie pisać o stalach różnych i przeróżnych, może już czas by je jakoś ponazywać poprawnie. Przynajmniej jedną grupę na początek.
Wg PN_EN_10020_2003 „Definicja i klasyfikacja gatunków stali” stale dzielimy np. wg składu chemicznego na stale:
- Niestopowe,
- Stopowe.
Wg tego podziału każda stal, w której występuje przynajmniej jeden pierwiastek w ilości większej, niż podaje powyższa tabela jest stalą Stopową. Stal, która ma mniejszą lub równą zawartość pierwiastków podanych w tabeli nazywana jest stalą Niestopową. Określenie stale Węglowe to stara nazwa stali Niestopowych. Niestety potocznie określa się tak wszystkie stale inne niż nierdzewne, co jest wprowadzające w błąd i po prostu złe.
Dwa przykłady stali Niestopowych o różnej nazwie, za bardzo się nie różniąca od się?
- Stale Niestopowa Sprężynowa: 85.
- Stal Niestopowa Narzędziowa Płytkohartująca N9E.
Jak ktoś sprytniejszy przed mną zauważył, stale te mają taką samą zawartość węgla, czyli będą hartowały się na podobne twardości, dla zwykłego człowieka stale nie do odróżnienia.
ALE różnią się i to bardzo:
- zawartość zanieczyszczeń S i P w stali N9E jest prawie dwukrotnie mniejsza, dzięki czemu stal ta ma mniejszą skłonność do pękania, ma większą Udarność,
- zawartość max. Cr, Ni, Cu i Mn jest znacznie mniejsza w stali N8E, co powoduje mniejszą hartowność w tej stali (co jest zaletą):
- stal N9E ponadto jest kontrolowana na głębokość warstwy zahartowanej na przełomie pręta 20-25mm – a to jest sposób na odróżnienie tej stali oc stali 85, czy też od stali N9 (głebokohartującej), przy tej samej zawartości węgla,
- stal N9E jest także kontrolowana na wielkość ziarn na przełomie pręta 20-25mm.
Stal N9E jest z założenia stalą drobnoziarnistą, czyli taką w której występuje anormalny rozrost ziarn podczas austenityzacji. Co to znowu znaczy?
W stalach o normalnym rozroście ziarn podczas austenityzacji ziarna rosną spokojnie i równomiernie w miarę wzrostu temperatury – ten przypadek jest niekorzystny.
W stalach o anormalnym rozroście ziarn podczas austenityzacji ziarna nie rosną w miarę wzrostu temperatury, aż do pewnej granicy, gdzie ich rozrost zaczyna być bardzo szybki – ten przypadek jest bardzo korzystny. Dlaczego? Podczas austenityzacji hartownik ma możliwość regulacji temperatury by otrzymać więcej lub mniej Austenitu Szczątkowego (ale też można regulować twardość, głębokość zahartowania przedmiotu itd.), lub też ma pole manewru na mniej dokładną kontrolę temperatury (stara termopara, hartowanie „na oko” w kotlinie kowalskiej).
Teraz podsumowanie:
Bardzo często w Polsce sprzedaje się stale wrowadzając klienta w błąd (delikatnie napisałem) co do gatunku jaki kupuje (!), specjalnie lub też nie, bardziej lub mniej nachalnie. Pan Handlowiec korzysta z tabelek w internecie, stworzonych przez wesołych ludzi, którzy nie przejmowali się mało istotnymi różnicami pomiędzy gatunkami stali (!).
Przykład? Powyżej było o stalach 85 i N9E, teraz:
Stal tzw. Srebrzanka to stal NW1, jako Srebrzankę obecnie sprzedaje się stal 1.2210. Ktoś wyszedł z założenia, że ma tyle samo Węgla, na podobne twardości się hartuje, a że Wolfram został zastąpiony Wanadem w ilości o rząd mniejszej? Każdy kupuje Srebrzankę i jest szczęśliwy, ma szczęście pozostając w niewiedzy :). A że zachowuje się troszkę inaczej ta stal?
Dlaczego nie zakończyłem po podsumowaniu? Jeśli będą występowały problemy z zahartowaną stalą, może to być nie tylko błąd hartownika, błąd konstrukcyjny, okazuje się, że może to być też inny gatunek, co bardzo trudno niestety stwierdzić, bez specjalistycznej wiedzy, czy dostępu do norm. Sam się o tym przekonałem na powyższych przykładach.
Literatura:
- Charakterystyki stali, Seria C Tom II/III, Katowice 1987
- Charakterystyki stali, Seria F Tom I, Katowice 1981
- Charakterystyki stali, Seria F Tom II, Katowice 1976
- www.riad.usk.pk.edu.pl
